Czym jest propriocepcja?
Najprościej mówiąc – zmysłem umożliwiającym naszemu ciału orientację w przestrzeni. Odpowiednie receptory wskazują nam położenie naszych części ciała względem powierzchni, przedmiotów lub innych części ciała.
Można powiedzieć, że jest to „intuicja” ukryta w naszych mięśniach, która sprawia, że nie musimy patrzeć na stopy, by pewnie poruszać się po dowolnym podłożu. To dzięki niej możemy pić, nie analizując nieustannie, jak mocno trzymać szklankę i jaka powinna być trajektoria ruchu, by płyn trafił do naszych ust. Gesty, które właściwie nie są przedmiotem naszej refleksji, możemy wykonywać właśnie dzięki temu „autopilotowi”, zwanemu czuciem głębokim.
Jak funkcjonuje czucie głębokie?
Czucie głębokie zawdzięczamy receptorom, takim jak wrzeciona mięśniowe, narządy ścięgniste Golgiego, ciałka zmysłowe, ciałka blaszkowate i ciałka buławkowate. To dzięki nim informacje trafiają do mózgu, a dokładniej – do móżdżku i kory somatosensorycznej. Rozmieszczone w mięśniach, ścięgnach, więzadłach, stawach i błędniku receptory łączą się w precyzyjny mechanizm, działający właściwie poza naszą świadomością [4/5].
Czy w takim razie powinniśmy świadomie wspierać naszego biologicznego „autopilota”? Odpowiedź jest prosta – jak niemal wszystko, także i propriocepcja działa lepiej, jeśli poddajemy ją regularnym ćwiczeniom.
Co zaburza propriocepcję?
Głównym źródłem zaburzeń propriocepcji są stany chorobowe (np. artretyzm, stwardnienie rozsiane, cukrzyca, choroba Parkinsona, stwardnienie zanikowe boczne). Kolejnymi są urazy mózgu, skręcenia, zwichnięcia i złamania kończyn, a także operacje stawów. Problemy z czuciem głębokim mogą pojawiać się także u osób ze spektrum autyzmu i zmagających się z zaburzeniami integracji sensorycznej [3,4].
O ile z prawidłowego czucia głębokiego praktycznie nie zdajemy sobie sprawy, to już jego zaburzenia wpływają znacząco na jakość naszego życia. Osoby z zaburzoną propriocepcją mają problemy z zachowaniem równowagi, częściej niż innym zdarzają im się potknięcia i upadki. Pojawia się także lęk przed poruszaniem się po nierównych powierzchniach oraz problemy z zachowaniem prawidłowej postawy ciała, co objawia się np. garbieniem.
W przypadku osób cierpiących na tego typu zaburzenia, ćwiczenie czucia głębokiego jest koniecznością, ale jest to wskazane także w przypadku pozostałych osób. Powód? Lepsza koordynacja ruchów, a wraz z nią mniejsze prawdopodobieństwo upadków i urazów, oraz poprawa w zakresie utrzymywania równowagi i prawidłowej postawy ciała (co pozwala uniknąć np. bólu kręgosłupa czy mięśni). Z kolei w przypadku dzieci i młodzieży dochodzi także aspekt prawidłowego rozwoju ruchowego.
Sprawdź też: „Kalistenika – idealny trening po kontuzji?”.
Jak ćwiczyć czucie głębokie?
Najlepszym rozwiązaniem jest konsultacja z profesjonalnym trenerem lub fizjoterapeutą. Możemy jednak także wpleść w tradycyjny trening kilka ćwiczeń, które będą skutecznie wspierać czucie głębokie.
- Chwytaj balans – idealne będą wszelkie ćwiczenia, które bazują na utrzymywaniu równowagi, np. stawanie na palcach lub jednej nodze, albo popularna „jaskółka”. Sprawdzą się także tradycyjne przysiady i półprzysiady.
- Ćwicz z przyrządami – piłki, hantle, poduszki rehabilitacyjne, taśmy… Możliwości jest wiele, a każda z nich poprawia czucie głębokie, które skupione jest m.in. na prawidłowej interakcji z przedmiotami.
- Ruszaj się jak najwięcej – to, do czego używamy propriocepcji, jest sprzymierzeńcem w jej ćwiczeniu. Warto postawić np. na biegi trailowe (jako uzupełnienie tradycyjnych), spacery czy treningi na lodowisku.
- Zamknij oczy – podczas ćwiczeń na równowagę można dodatkowo zamknąć oczy, by jeszcze efektywniej oddziaływać na receptory czucia głębokiego.
Ćwiczenie propriocepcji jest bardzo proste i wiele osób nieświadomie realizuje tego typu aktywność w ramach tradycyjnego treningu. Trzeba jednak pamiętać, że mowa tu o wsparciu czucia głębokiego u osób zdrowych i niemających problemów z kinestezją. W innym wypadku rekomendowany jest trening pod okiem specjalisty. Na szczęście, większości z nas trzeba niewiele, by utrzymać biologicznego „autopilota” w znakomitym stanie.
……..
Źródła:
- https://www.medonet.pl/zdrowie,propriocepcja---objawy-zaburzenia-propriocepcji--cwiczenia-propriocepcji,artykul,1730717.html
- https://www.sport.pl/polskabiega/7,105610,10089731,cwiczenia-na-rownowage-czucie-glebokie.html
- https://www.doz.pl/czytelnia/a15883-Propriocepcja__jak_objawiaja_sie_zaburzenia_propriocepcji_Jak_wzmacniac_czucie_glebokie
- https://www.medonet.pl/zdrowie,propriocepcja---objawy-zaburzenia-propriocepcji--cwiczenia-propriocepcji,artykul,1730717.html
- https://centrum.fizjoterapeuty.pl/fizjoterapia/propriocepcja-dlaczego-jest-tak-wazna-w-fizjoterapii/
