Czym jest tlenoterapia?
W normalnych warunkach zawartość tlenu w powietrzu, którym oddychamy, wynosi ok. 21%. To w zupełności wystarczy do prawidłowego funkcjonowania organizmu, utrzymania odpowiedniego poziomu tlenu we krwi i dotlenienia komórek. Jeśli jednak dochodzi do sytuacji, w której mamy do czynienia z niedotlenieniem tkanek, niezbędne jest dostarczenie zwiększonych dawek tlenu, by utrzymać jego stężenie we krwi na prawidłowym poziomie. I na tym właśnie polega podstawowa zasada tlenoterapii.
Większość z nas zna tę formę leczenia z telewizji. W wielu filmach widzieliśmy pacjentów oddychających przez maski tlenowe (tzw. maski Venturiego), intubowanych, korzystających z wąsów tlenowych, leżących pod namiotami tlenowymi lub respiratorami. Oczywiście filmy pomijają wiele technicznych szczegółów związanych z podawaniem pacjentom tlenu, jednak podstawowy sens tego zabiegu jest zawsze ten sam – przeciwdziałanie stanom ostrym, w których może dojść do niewydolności oddechowej i niedotlenienia tkanek. Typowe wskazania do stosowania tlenoterapii to zaczadzenie, nagłe zatrzymanie krążenia krwi, obrzęk płuc i asfiksja, czyli duszenie się.
Istnieją jednak formy tlenoterapii, z którymi można spotkać się poza szpitalnymi oddziałami ratunkowymi. Chodzi tu przede wszystkim o tlenoterapię hiperbaryczną (Hyperbaric Oxygen Therapy, HBOT). Jest to metoda nieinwazyjna i bezbolesna. Polega na umieszczeniu danej osoby w specjalnej komorze hiperbarycznej, w której przez określony czas oddycha ona czystym tlenem w warunkach podwyższonego ciśnienia. Ciśnienie wyższe niż atmosferyczne powoduje, że tlen skuteczniej pokonuje bariery fizjologiczne, dzięki czemu może dotrzeć do tych obszarów organizmu, które w normalnych warunkach są słabo ukrwione.
Tlenoterapię hiperbaryczną wykorzystuje się w leczeniu wielu dolegliwości. Stosuje się ją w procesach rehabilitacji i rekonwalescencji, wspomaga się nią leczenie trudno gojących się ran i urazów oraz – pomocniczo – w dolegliwościach nerwowych i neurologicznych. Tlenoterapia ma także dobroczynny wpływ na kondycję i wygląd skóry.
Tlenoterapia w sporcie
Właściwości regeneracyjne HBOT zostały dość szybko dostrzeżone przez profesjonalnych sportowców szukających nowych sposobów radzenia sobie z dolegliwościami bólowymi. Tlenoterapia wspiera odnowę biologiczną, daje możliwość szybszej regeneracji oraz leczenia mniejszych i większych urazów. Wspomaganie natlenienia tkanek powoduje, że organizm na poziomie komórkowym „przyzwyczaja się” do pracy z większą ilością tlenu. Proces oddychania staje się bardziej efektywny, mięśnie otrzymują więcej energii, co w warunkach intensywnego wysiłku nie tylko zwiększa wydolność organizmu, ale także przeciwdziała mikrourazom, stanom zapalnym, obrzękom i opóźnionej bolesności mięśni. Efekty te zaobserwowano u przedstawicieli wielu różnych dyscyplin indywidualnych i drużynowych – od golfa, poprzez koszykówkę aż do sportów motorowych.
Warto podkreślić, że choć Światowa Agencja Antydopingowa dostrzegła wpływ tego rodzaju zabiegów na wydolność fizyczną sportowców, nie dodała tlenoterapii hiperbarycznej do listy zakazanych środków dopingowych.
Tlenoterapia – warunki i przeciwwskazania
Tlenoterapia może zwiększyć wydolność organizmu, ale nie oznacza to, że powinniśmy traktować ją jak cudowny środek, który zapewni nam wymarzone efekty. W sporcie funkcjonuje ona najczęściej jako dodatek do szczegółowych, indywidualnych planów treningowych podporządkowanym specyficznym celom – a więc na odpowiednio wysokim poziomie zaawansowania. Co więcej, tlenoterapia wymaga wielu sesji, by uzyskać pożądany skutek. Typowy program to seria 10 sesji trwających ok. 60 minut przeprowadzanych 1-2 razy dziennie.
Tlenoterapia HBOT jest metodą nieinwazyjną, ale mimo to istnieją dla niej pewne przeciwwskazania. Należą do nich wszelkiego rodzaju dolegliwości padaczkowe, choroby płuc, ciąża, schorzenia zatok i uszu oraz choroby nowotworowe w trakcie chemioterapii lub stosowania niektórych antybiotyków. Tlenoterapii nie wykonuje się także podczas infekcji i stanów gorączkowych
Twardych danych na temat efektów ubocznych HBOT jest niewiele. Najczęściej dotyczą one urazów ciśnieniowych uszu i zatok wywołanych podwyższonym ciśnieniem w komorze hiperbarycznej. Zdarzają się także przypadki zatruć tlenowych wywołanych zbyt długimi sesjami HBOT. W większości przypadków fachowa kwalifikacja do zabiegu minimalizuje prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnych efektów.
Tlenoterapia dla sportowców-amatorów
Pozytywne skutki tlenoterapii doceni wielu mniej lub bardziej zaawansowanych sportowców. Podkreślamy jednak, że zabieg ten nie zastąpi odpowiednio zbudowanej bazy – diety, treningu i regeneracji. Odradzamy ją więc tym, którzy widzą w niej drogę na skróty do uzyskania wymarzonych rezultatów.
Jeśli jednak trenujesz na pewnym poziomie zaawansowania, przygotowujesz się do startów w zawodach i szukasz sposobów na to, by wejść na wyższy poziom rywalizacji, tlenoterapia wpleciona w plan treningowy może pomóc. Od niedawna z tlenoterapii możesz skorzystać również z kartą MultiSport.
Bibliografia:
- Moghadam N., Hieda M., Ramey L. i inni, Hyperbaric Oxygen Therapy in Sports Musculoskeletal Injuries, Medicine and Science in Sports and Exercise, 2020.
- Yamamoto Y., Noguchi Y., Enomoto M. i inni, Otological complications associated with hyperbaric oxygen therapy, European Archives of Oto-Rhino-Laryngology, 2016.
- Babul S., Rhodes E. C., The role of hyperbaric oxygen therapy in sports medicine, Sports Medicine, 2000.
- Barata P., Cervaens M., Resende R. i inni, Hyperbaric Oxygen Effects on Sports Injuries, Therapeutic Advances in Musculoskeletal Disease, 2011.
- Hadanny A., Hachmo Y, Rozali D. i inni, Effects of Hyperbaric Oxygen Therapy on Mitochondrial Respiration and Physical Performance in Middle-Aged Athletes: A Blinded, Randomized Controlled Trial, Sports Medicine (Open), 2022.
