Siedzący styl życia – jak wpływa na aktywność?
Ruch to jedna z podstawowych potrzeb ciała. Aktywność fizyczna pobudza krążenie, dostarcza tlen i składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mózgu. Wysiłek fizyczny stymuluje tworzenie nowych połączeń nerwowych, poprawia koncentrację, pamięć i nastrój, jednocześnie wspierając zdrowie fizyczne i psychiczne.
Niestety, rozwój technologiczny sprzyja siedzącemu trybowi życia. Praca przy komputerze zajmuje nam wiele godzin, a czas wolny często spędzamy na kanapie przed telewizorem. Tymczasem światowi eksperci z dziedziny zdrowia ostrzegają, że ograniczona aktywność fizyczna ma negatywny wpływ na rozwój dzieci i młodzieży. A konsekwencje takiego stanu rzeczy, zarówno krótko-, jak i długoterminowe, są bardzo niepokojące.
Z czego wynika niedobór ruchu?
W raporcie „MultiSport Index 2024: Sportkrastynacja. Jak (nie) ćwiczą Polacy?”, przygotowanym na zlecenie Benefit Systems, prof. Ernest Kuchar, specjalista medycyny sportowej i chorób zakaźnych z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego zauważa, że z perspektywy zdrowia publicznego, wyniki wskazują na ukryty kryzys zdrowotny wynikający z przewlekłego niedoboru ruchu.
Zdaniem naukowca problem nie sprowadza się jedynie do braku czasu czy ograniczonej dostępności infrastruktury sportowej, lecz również do mentalności. Pomimo powszechnie uznawanej wartości aktywności fizycznej w profilaktyce zdrowotnej, w rzeczywistości często przegrywa ona z biernymi formami spędzania wolnego czasu, np. przeglądaniem stron internetowych czy oglądaniem telewizji.
„Największym wyzwaniem pozostaje zmiana mentalności i wprowadzenie trwałych nawyków zdrowotnych, które obejmują regularną aktywność fizyczną w długoterminowej perspektywie” – podkreślił prof. Ernest Kuchar.
Jak kształtować prosportową postawę?
W obliczu takich wyzwań kluczowe jest kształtowanie zdrowych nawyków ruchowych już od najmłodszych lat. Badania wskazują, że wzorce aktywności fizycznej nabyte w dzieciństwie i młodości tworzą fundament zdrowego trybu funkcjonowania w dorosłości. Podobnie, przyswojone wcześniej niezdrowe nawyki, takie jak długotrwałe siedzenie, niewłaściwa dieta czy nadużywanie różnych substancji, najczęściej utrwalają się w późniejszym wieku – co podkreśliła komisarz Unii Europejskiej ds. edukacji, sportu i kultury Viviane Reding.
Jak zatem kształtować korzystne postawy wobec sportu? Warto odwołać się do własnych doświadczeń z przeszłości – pozytywnych i negatywnych – które wywarły wpływ na naszą obecną postawę. Matt Jarvis w książce „Psychologia sportu” zwraca uwagę, że kluczową rolę mogą odgrywać osoby z najbliższego otoczenia – rodzina lub przyjaciele. Potwierdzają to również wyniki badania „MultiSport Index 2024: Sportkrastynacja. Jak (nie) ćwiczą Polacy?”. Wskazują one, że podejście do aktywności fizycznej jest ściśle powiązane z doświadczeniami z dzieciństwa. Kluczowe jest to, że dla jednych lekcje wychowania fizycznego były źródłem stresu, a dla innych inspiracją i radością.
Nawyki ruchowe – jak kształtują dorosłego człowieka już w dzieciństwie?
Ponad 60% badanych pozytywnie wspomina lekcje wychowania fizycznego. Zdecydowanie częściej zapewniały one poczucie przyjemności mężczyznom i osobom, które dziś regularnie ćwiczą co najmniej trzy godziny tygodniowo. Z kolei 20% Polaków przyznaje, że nie przepadało za zajęciami WF-u. To pokazuje, jak istotne jest, aby były one ciekawe i motywujące – bo dla wielu uczniów mogą stanowić pierwszy krok w stronę aktywnego stylu życia. Niestety, dla części osób WF był raczej źródłem stresu niż inspiracją, przez co nie zachęcił on ich do podejmowania aktywności w dorosłym życiu.
Szkolny WF to tylko jeden z czynników kształtujących nawyki ruchowe – równie istotne jest środowisko domowe. Z badań wynika, że sport był obecny na co dzień w niemal co drugim polskim domu (43%). Odsetek ten jest znacznie wyższy wśród osób aktywnych fizycznie – aż 58% z tych, którzy ćwiczą ponad trzy godziny tygodniowo i 47% z grupy trenującej minimum trzy godziny w tygodniu wychowywało się w rodzinach, gdzie dbano o regularną aktywność. A jak wygląda sytuacja wśród osób, które w dzieciństwie stroniły od sportu? Badania pokazują, że najczęściej w dalszym ciągu go unikają.
Biorąc pod uwagę powyższe wnioski, można zauważyć, że zrozumienie czynników, które wpływają na określone podejście, może być pomocne w kształtowaniu prozdrowotnych postaw dzieci wobec aktywności oraz w zmianie podejścia wśród dorosłych. Najbardziej istotne są bezpośrednie doświadczenia i obserwacja. Dlatego też najważniejszą kwestią jest stwarzanie dzieciom pozytywnych doświadczeń związanych ze sportem. Ale to dopiero początek.
Czym jest motywacja wewnętrzna?
Angielski antropolog, archeolog i biolog John Lubbock twierdził, że samo uczenie dziecka nie jest tak ważne, jak wzbudzenie w nim chęci do nauki. W praktyce trudno znaleźć nauczyciela, który nie zgodziłby się z tym poglądem. Ale jak skutecznie rozbudzić w dziecku pragnienie poznawania? Takie pytanie zadają sobie również trenerzy, pedagodzy i rodzice, którzy chcą zaszczepić w młodym człowieku zamiłowanie do aktywności fizycznej – nie z obowiązku, lecz z przyjemności.
To właśnie radość i poczucie sensu stanowią fundament tzw. motywacji wewnętrznej. Zgodnie z definicją, motywacja wewnętrzna to „wrodzona skłonność do szukania nowości i wyzwań, rozwijania i doskonalenia własnych zdolności, eksplorowania i uczenia się”. W kontekście wychowania fizycznego i sportu dziecięcego kluczowe znaczenie ma nie tylko sam udział w aktywności, lecz sposób, w jaki dziecko jej doświadcza – czy sprawia mu ona radość, wzbudza ciekawość i przynosi satysfakcję z osiągnięć.
Pozwala to zrozumieć, dlaczego warto wzmacniać motywację wewnętrzną, a nie tylko zewnętrzną. Jeśli sport staje się dla dziecka źródłem przyjemności i satysfakcji, to łatwiej będzie mu wytrwać w regularnym uprawianiu aktywności. Nagrody, presja rodziców czy oczekiwania nauczycieli, będące elementami motywacji zewnętrznej, mogą przynosić jedynie krótkoterminowe efekty i nie budować trwałego zaangażowania.
Jak zaszczepić w dziecku sportowego ducha?
Budowa sportowego ducha to wyzwanie, dlatego tak ważne jest, by już od najmłodszych lat pokazywać aktywność fizyczną jako przyjemność i naturalną część życia. Dając dziecku możliwość obserwowania i naśladowania rodziców, innych dorosłych lub starszych rówieśników, którzy czerpią radość z ruchu, kształtujemy w nim pozytywne wzorce. Dzięki temu powstają trwałe nawyki i motywacja do aktywności w przyszłości.
Poza tym warto pokazywać dzieciom, że aktywność fizyczna jest dobrą zabawą, która sprawia radość, daje satysfakcję i pozwala odkrywać własne możliwości, co buduje pewność siebie. Takie podejście przynosi znacznie więcej korzyści niż koncentracja na wynikach i rywalizacji, która – według badań Spence’a i Helmreicha – często utrudnia skuteczne działanie.
Reasumując, wprowadzając dzieci w świat sportu, powinniśmy przekazywać, że rywalizacja to zaledwie jeden z elementów aktywności fizycznej, a nie jej jedyny cel. O wiele ważniejsze od wygranej jest rozwijanie własnych umiejętności, odkrywanie pasji, spędzanie czasu z przyjaciółmi i czerpanie radości z ruchu.
Jeśli chcesz zadbać o aktywność fizyczną swojego dziecka, koniecznie sprawdź możliwości, jakie oferuje karta MultiSport Kids. To dzięki niej najmłodsi mogą spróbować swoich sił na ściance wspinaczkowej, rozwinąć pasję taneczną czy popływać na basenie!
Bibliografia:
- Michalski A., Napierała M., Zasada M., Wychowanie fizyczne. Sport dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, 2005.
- MultiSport Index 2024: Sportkrastynacja. Jak (nie) ćwiczą Polacy?, Minds & Roses i IRCenter dla Benefit Systems, 2024. https://sportkrastynacja.kartamultisport.pl/pdf/Raport%20MS%20Index%202024%20Sportkrastynacja.pdf
- Jarvis M., Psychologia sportu, Gdańskie wydawnictwo psychologiczne, Gdańsk, 2003.
- McGinnis A. L., Sztuka motywacji, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa, 1993.
- Franken R. E., Psychologia motywacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, 2005.
